چيزهايي بود كه سوم تير را از پي خود آورد و چيزهايي هست كه سوم تير از پي خود آورده است. هر دو آنها را بايد شناخت. سوم تير نبايد به وجود مي آمد. اين پديده از دل مجموعه اي از علل نامساعد سر برآورد. از دل انبوهي از تحليل ها و برآوردها كه مي گفت احمدي نژاد هيچ شانسي ندارد. از خلال حجم وسيعي از مخالفت ها و هشدارها در داخل و خارج ايران كه دوزخي را وعده مي داد در صورتي كه كانديداي انقلابي پنجاه و هفتي روي كار بيايد. صفي طويل از «كارشناسان» و «نخبگان» تشكيل شده بود تا مردم را شيرفهم كنند كه چرا بايد ترسيد. مردم اما انگار نه انگار. از امكاني كه سيستم براي جابجايي قدرت در اختيار آنها نهاده بود استفاده كردند و در عين ابراز وفاداري و اميد به كليت سيستم، تعدادي از نيروهاي درون آن را به جاي عده اي ديگر از آنها نشاندند.

درس گرفتند يا نه، نمي دانم؛ ولي اين نكته اي درخور تامل فراوان است كه چگونه به يكباره همه چيز درهم مي ريزد و پيش بيني ها نقش بر آب مي شود. افسانه هايي ساخته اند درباره دخالت سازمان يافته در انتخابات و از اين قبيل. عيبي ندارد. اما آيا نبايد بروند و بشناسند آن نيرو و جريان و تفكري را كه مي تواند ظرف چند روز ميليون ها انسان را سازماندهي و به نفع خود بسيج كند؟ مدح مي كنند و نامش را ذم مي گذارند، چه عيبي دارد؟!

سوم تير سياست، اقتصاد و فرهنگ ايراني را دگرگون كرد. در سياست داخلي، رئيس جمهور اصولگرا آشكارا از همان الگويي تبعيت مي كند كه يكي از عوامل اصلي سازنده سوم تير بود. گروه ها و جريان هاي سياسي را تا آنجا كه خود را تافته جدابافته مي دانند و به دنبال سهم نداشته خويشند، نبايد به چيزي گرفت. ارزش هركسي به ميزان خدمتي است كه به مردم مي كند و نزديكي كه با آرمان هاي آنها دارد. بسياري از اهل سياست گله مندند كه چرا دولت آنها را به عنوان واسط هاي افكار عمومي و ساخت قدرت به رسميت نمي شناسد. اما اين وضعيتي برگشت ناپذير نيست. به خود آنها بستگي دارد كه بتوانند ثابت كنند نمايندگان صادق و استوار افكار عمومي هستند. در اين صورت كسي نمي تواند -حتي اگر بخواهد- آنها را ناديده بگيرد. رويكرد اصلي دولت در سياست داخلي ايجاد و تحكيم ارتباط مستقيم با مردم از فراز واسطه هايي چون احزاب و گروه هاي سياسي است، كه خود را به صور مختلف از سفرهاي استاني هيئت دولت گرفته تا پاسخگويي شبانه روزي و بي وقفه به درخواست هاي مردم توسط رئيس جمهور نمايانگر ساخته است. اين رويكرد دولت بدون شك شجاعانه و حاكي از اعتماد به نفسي است كه براي جلب نظر مساعد مردم بي نياز از واسطه گري اين و آن در خود احساس مي كند. اما از ياد نبايد برد كه در اينجا آفتي هم خفته است. دولت مي تواند- و بايد- نسبت به سهم خواهي جريان هاي سياسي و خود بزرگ بيني بيهوده آنها بي تفاوت باشد اما نمي تواند- و نبايد- خود را از مشورت نخبگان محروم سازد. گاه در گوشه و كنار نوعي احساس خود بسندگي مي توان ديد كه به دولت در راه خدمت به همان مردمي كه عاشقانه در حال تلاش براي بهبود وضع و حال آنهاست، آسيب خواهد رساند.

سياست خارجي دولت اصولگرا ادامه منطقي سياست داخلي آن است. دولت تلاش مي كند همانطور كه در داخل كشور به زياده خواهي هاي متكبرانه بي اعتناست، در عرصه بين المللي هم به قدرت هاي سلطه گر بفهماند جز منافع مردم خود چيزي را به رسميت نمي شناسد و از هيچ بلوك و جبهه اي حرف زور نمي شنود. رئيس جمهور و دستگاه سياست خارجي او چند ماهي است با همان معيارهايي به ارزيابي غرب مي پردازند كه آنها سالياني است با آن معيارها به ارزيابي كشورهايي چون ايران پرداخته اند و مي بينيم كه غرب از حضور موفق در چنين آزموني تا چه حد ناتوان و مايوس است. وقتي الگوي معيارهاي دوگانه و چندگانه كنار گذاشته شود و رفتار همگان را با معيارهاي واحدي بسنجند، كمتر چيزي براي غرور و افتخار در انبان غربي ها باقي خواهد ماند. به دليل اعمال چنين سياستي است كه اكنون در پرونده هسته اي- كه مي توان آن را شاخصي از مجموعه تحولات سياست خارجي ايران دانست- ابتكار عمل به دست ايران است و ما بي آنكه هزينه غيرضروري پرداخته باشيم، هر روز كه مي گذرد جايگاهي مستحكم تر از پيش مي يابيم.

در حوزه اقتصاد، دولت در حال عمل به وعده خود درباره بازگرداندن حق مردم به آنهاست. دولت تلاش مي كند موانع ساختاري و مالي فعاليت اقتصادي بخش خصوصي را رفع كند و در همان حال با بها دادن به توليد داخلي از وابستگي كشور به اقتصاد متلاطم و جائر جهاني بكاهد. در كنار اينها دولت تلاش كرده به هر قيمت جلو رانت خواهي، ويژه خواري و فساد بايستد و با شفاف ساختن فرايندهاي مالي خود از به وجود آمدن حاشيه هاي امن براي چپاول دارايي ملت جلوگيري كند، دولت اكنون در حال توزيع سهام عدالت است و اين به نوبه خود ظرفيت ها و انگيزه هاي جديدي براي فعاليت اقتصادي سودآور نزد مردم به وجود خواهد آورد. دولت تعرفه هاي واردات را افزايش داده تا مجال و فضا براي رشد توليد داخلي افزون تر شود. دولت براي نخستين بار بودجه سال جاري خود را به صورت عملياتي نوشته و اين خود عامل موثري خواهد بود تا سر سال بتوان معلوم كرد پول مملكت در چه راهي، چگونه و توسط چه كساني هزينه شده است. براي داوري درباره اين سياست ها، زماني بسيار بيشتر از آنچه تاكنون سپري شده لازم است ولي نتيجه هر چه باشد يك نكته روشن است: اين سياست ها كپي آن سياست هايي نيست كه نزديك به دو دهه اجرا و پيگيري شد و نهايتا جز خسارت و ناكامي به بار نياورد.

و اما فرهنگ، كار در اين حوزه هم دشوارتر و هم ديرياب تر از دو حوزه سياست و اقتصاد است. به فاصله اندكي پس از روي كار آمدن دولت اصولگرا معلوم شد، تمامي تبليغات قبلي درباره ايجاد فضاي بسته فرهنگي و اختناق و بگير و ببند، دروغ هايي با مصارف انتخاباتي بيش نبوده است.

دولت در عرصه فرهنگ بسيار با حوصله و دقيق رفتار مي كند، هم چنان كه اقتضاي اين عرصه حساس و ظريف نيز همين است. به علاوه دولت اصولگرا خوب مي داند كه هرگونه اصلاحي در عرصه فرهنگ محتاج صرف وقت فراوان و در نظر گرفتن تمامي جنبه هاي حساس مسئله است تا مبادا روش هاي نسنجيده به نتايج نامطلوب بينجامد. با اين حال روشن است كه مفهومي به نام فعاليت زودبازده فرهنگي وجود ندارد. به قول معروف يك شبه خراب نشده كه يك شبه درست شود. درباره آنچه حادثه سوم تير ناميده شده، بايد تا مدت ها و از زواياي مختلف بحث كرد. ما از اين حادثه ذوق زده ايم، اما معلوم نيست همه ابعاد آن را آنچنان كه شايسته است شناخته باشيم.

مهدي محمدي